ယမ္းစိမ္းေျမၾသဇာႏွင့္ စိုက္ပ်ိဳးေရး အပိုင္း (၁)

ေတာင္သူဦးႀကီးမ်ား သိထားၿပီးႏွင့္သည့္အတိုင္း ႏိုက္ထ႐ိုဂ်င္ (N)၊ ေဖာ့စဖိတ္(P) နဲ႔ ပိုတက္ဆီယမ္(K) တို႔ဟာ အပင္အတြက္ အေရးႀကီးဆုံးေသာ အမ်ားလို အာဟာရဓါတ္မ်ားျဖစ္ၾကပါတယ္။ ယမ္းစိမ္းမႈန႔္သည္လည္း အဓိက အမ်ားလိုအာဟာရဓါတ္ျဖစ္တဲ့ ပိုတက္စီယမ္ရင္းျမစ္ တစ္ခုပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ လိုအပ္တဲ့ ပိုတက္စီယမ္ပမာဏကို အပင္မွ အျပည့္အဝစုပ္ယူႏိုင္မွသာလွ်င္ အပင္ရဲ႕ က်န္းမာေရးနဲ႔ အသီးအပြင့္မ်ား ႀကီးထြားေအာင္ျမင္ႏိုင္ပါတယ္။ အပင္ရဲ႕ ေရစုပ္ယူႏိုင္စြမ္းနဲ႔ ပင္ေငြ႕ပ်ံျခင္းျဖစ္စဥ္မ်ားကိုလည္း အဓိက ထိန္းညႇိေပးတဲ့ဇာတ္လိုက္ေက်ာ္ျဖစ္တာမို႔ အပင္ဆဲလ္မ်ားနဲ႔
တစ္သွ်ဴးမ်ား (Cells and Tissues) က်န္းမာေတာင့္တင္းေနေစေရးအတြက္ အေရးပါလွပါတယ္။ ယမ္းစိမ္းမႈန႔္တစ္မ်ိဳးတည္းကို အသုံးျပဳယုံနဲ႔ ႏိုက္ထ႐ိုဂ်င္ဓါတ္နဲ႔ ပိုတက္ဆီယမ္ဓါတ္ႏွစ္မ်ိဳးလုံးကို အပင္မွ ရယူႏိုင္ပါတယ္။ ဒါ့ေၾကာင့္ ယမ္းစိမ္းကို သီးႏွံပင္လိုအပ္ခ်က္နဲ႔ ေျမအေနအထားကိုလိုက္ၿပီး ေျမဆီလႊာအားျဖည့္ပစၥည္းအျဖစ္ အသုံးျပဳျခင္းျဖင့္ အပင္ရဲ႕ ႐ုပ္ဂုဏ္ဓါတ္ဂုဏ္သတၱိမ်ားသာမက ေျမဆီလႊာနဲ႔ သဘာဝပတ္ဝန္းက်င္ရဲ႕ အရည္အေသြးကိုပါ တိုးတက္ေကာင္းမြန္လာႏိုင္ေစပါတယ္။

(က) ယမ္းစိမ္းေျမၾသဇာနဲ႔ အပင္အာဟာရ

• ယမ္းစိမ္းကို 100% အမ်ားလို အာဟာရဓါတ္မ်ားနဲ႔ ဖြဲ႕စည္းတည္ေဆာက္ထားပါတယ္။ ျမင္သာေအာင္ ေဖာ္ျပရလွ်င္ potassium cation (K+) နဲ႔ nitrate anion (NO3-) တို႔ဟာ N-P2O5-K2O (13-0-46) အျဖစ္ ေပါင္းစပ္တည္ရွိၿပီး ပမာဏအားျဖင့္ ႏိုက္ထ႐ိုဂ်င္ 62%ႏွင့္ ပိုတက္စီယမ္ 38% ပါဝင္ေနပါတယ္။

• ဒါ့အျပင္ ေကြၽးလွ်င္ေကြၽးသေလာက္ အပင္ကေန အက်ိဳးရွိရွိ စုပ္ယူႏိုင္ပါတယ္။ ယမ္းစိမ္းရဲ႕ မူရင္းဗီဇကပင္ ပိုတက္စီယမ္ (K)မွာ အဖိုဓါတ္သေဘာေဆာင္ၿပီး ႏိုက္ထရိတ္(NO3မွာ အမသေဘာေဆာင္ေနတဲ့အတြက္ ေျမထဲ့သို႔ ေကြၽးလိုက္တဲ့အခါ ထပ္မံၿပိဳကြဲသြားျခင္းမရွိေတာ့ဘဲ အျမစ္မ်ားမွ တိုက္႐ိုက္စုပ္ယူပစ္လိုက္ႏိုင္တဲ့ ပုံစံမ်ိဳးနဲ႔ တည္ရွိေနတဲ့အတြက္ အျခားေသာ ေျမၾသဇာဖြဲ႕စည္းပုံမ်ားကဲ့သို႔ အေငြ႕ပ်ံဆုံးရႈံးျခင္း၊ အျခားျဒပ္စင္မ်ားျဖင့္ ဓါတ္ျပဳသြားသျဖင့္ အပင္မွာ လိုသေလာက္မရလိုက္ျခင္း စတဲ့ ျပသနာမ်ားမျဖစ္ႏိုင္ေတာ့ပါ။ 

• ယမ္းစိမ္းမႈန႔္ကို အစိုင္အခဲ (crystalline)ပုံစံ၊ အလုံး (Prill)ပုံစံမ်ားနဲ႔လဲ ရႏိုင္တဲ့အတြက္ မိမိလိုအပ္သလို အသုံးျပဳႏိုင္ပါတယ္။ ႀကဲပက္သုံးႏိုင္ယုံသာမက သြင္းေရထဲမွာ ထည့္သြင္းသုံးႏိုင္သလို ႐ြက္ျဖန္းအားေဆးအျဖစ္လည္း ျဖန္းႏိုင္ပါတယ္။ ပိုလီမာကုတ္ (Polymer-coated)လို႔ေခၚတဲ့ အျပင္မွ အလႊာတစ္ခုနဲ႔ဖုံးအုပ္ထားတဲ့ ယမ္းစိမ္းမႈန႔္အလုံးမ်ားေလးမ်ားအျဖစ္လည္း ဝယ္ယူရရွိႏိုင္တာေၾကာင့္ ေျမထဲမွာ တခါေကြၽးထား႐ုံနဲ႔ အပင္မွ လိုသေလာက္သာ စုပ္ယူႏိုင္တဲ့ပုံစံအတိုင္း တည္ရွိေနႏိုင္စြမ္း ရွိတာမို႔ ေျမၾသဇာစားရိတ္ကို ေလွ်ာ့ခ်ႏိုင္တဲ့အျပင္ အလြန္ ကရိကထသက္သာေစပါတယ္။

(ခ) ယမ္းစိမ္းေျမၾသဇာနဲ႔ သီးႏွံပင္က်န္းမာေရး

• ဓါတ္ေျမၾသဇာမ်ား ႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာ အသုံးျပဳျခင္းေၾကာင့္ ေျမထဲမွာ ကလိုရင္းဓါတ္ဆားမ်ား စုပုံလာတဲ့အခါ သီးႏွံအထြက္ကို ထိခိုက္ႏိုင္ေစ႐ုံမက သီးႏွံပင္ေသတဲ့အထိ ဆိုး႐ြားစြာ ထိခိုက္ေစပါတယ္။ ဒီလို ကလိုရင္း အဆိပ္သင့္ေနတဲ့ ေျမမွာ ယမ္းစိမ္းမႈန႔္ေျမၾသဇာေကြၽးေပးျခင္းျဖင့္ ကလိုရင္းအဆိပ္သင့္ ျပႆနာကို လြယ္ကူသက္သာစြာ ေျဖရွင္းေပးႏိုင္ပါတယ္။ 

• ေရခဲဆီးႏွင္းမ်ား က်ေလ့ရွိတဲ့ အေအးပိုင္းႏိုင္ငံမ်ားမွ အပင္မ်ားကို ဆီးႏွင္းဒဏ္ခံႏိုင္ရည္ရွိေအာင္ ယမ္းစိမ္းေျမၾသဇာေကြၽးေလ့ရွိပါတယ္။ ယမ္းစိမ္းဟာ အပင္ရဲ႕ ဆဲလ္နံရံမ်ားကို ပိုမိုထူထဲေစတာေၾကာင့္ အလြန္အမင္းေအးျမတဲ့ရာသီဥတုကို အန္တုႏိုင္စြမ္းတိုးေစပါတယ္။ 

• အပင္ရဲ႕ ဆဲလ္တည္ေဆာက္ပုံကို ႀကံခိုင္ေစတာေၾကာင့္ သီးႏွံမ်ားအား လြန္ကဲတဲ့ အေအးဒဏ္ကို ခံႏိုင္ရည္ရွိေစသလို လြန္ကဲတဲ့ အပူဒဏ္နဲ႔ ေရငတ္ဒဏ္ကိုလည္း ခံႏိုင္ရည္ရွိေစႏိုင္ပါတယ္။ 

• ပိုတက္ဆီယမ္ေကာင္းစြာစားသုံးထားတဲ့ သီးႏွံပင္ဟာ သာမာန္ထက္ ေရာဂါဒဏ္နဲ႔ ပိုးမႊားဒဏ္ကို ပိုမိုခံႏိုင္ရည္ရွိပါတယ္။ နီမတုတ္နဲ႔ ဘက္တီးရီးယားမ်ားေၾကာင့္ အပင္ေရာဂါက်ျခင္းကို ကာကြယ္ေပးႏိုင္ပါတယ္။ ယူရီးယားေျမၾသဇာတမ်ိဳးတည္း ေကြၽးထားခ်ိန္မွာ အပင္အခက္အလက္နဲ႔ အသီးအပြင့္မ်ားဟာ ကြၽတ္ဆပ္ေနၿပီး က်ိဳးေက်လြယ္ပါတယ္။ အသီးမ်ားပုပ္လြယ္ျခင္း၊ ဘုရားပန္းကဲ့သို႔ေသာ ျဖတ္ပန္းမ်ား ညိဳးလြယ္ျခင္း၊ ဟင္းသီးဟင္း႐ြက္မ်ား ႏြမ္းလ်လြယ္ျခင္းမ်ားမွာ ယူရီးယားေျမၾသဇာတမ်ိဳးတည္းေကြၽးျခင္းေၾကာင့္ အျဖစ္မ်ားတတ္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ အရည္အေသြးေကာင္းတဲ့ စိုက္ပ်ိဳးေရးထြက္ကုန္မ်ား ရရွိေစရန္ ပိုတက္ဆီယမ္ႏိုက္ထရိတ္ေျမၾသဇာကို မၾကာခဏ တြဲဖက္သုံးေပးသင့္ပါတယ္။

ဂ) ယမ္းစိမ္းေျမၾသဇာနဲ႔ သီးႏွံပင္အထြက္ႏႈန္း

• ေစ်းကြက္တြင္ အာဟာရဓါတ္ခ်ိဳ႕တဲ့သျဖင့္ ပုံသ႑ာန္မမွန္ေသာ ဟင္းသီးဟင္း႐ြက္မ်ားမွာ ေစ်းေကာင္းမရတတ္ပါ။ သို႔ေသာ္ ယမ္းစိမ္းမႈန႔္ေျမၾသဇာမွာ ပါဝင္တဲ့ ႏိုက္ထ႐ိုဂ်င္နဲ႔ ပိုတက္စီယမ္အာဟာရဓါတ္မ်ားေၾကာင့္ သီးႏွံပင္ဟာ သာမာန္ထက္ ပိုမိုႀကီးထြား တုတ္ခိုင္လာသည္နဲ႔အမွ် သီးပြင့္ႏိုင္စြမ္းအားကလည္း ပိုေကာင္းလာပါတယ္။ အသီးအပြင့္မ်ားရဲ႕ အ႐ြယ္အစားႀကီးမားလာသလို ပုံပန္းသ႑ာန္မွန္ေစတဲ့အတြက္ ေစ်းေကာင္းရေစႏိုင္ပါတယ္။ ဟင္းသီးဟင္း႐ြက္တစ္ခုခ်င္းစီကိုလိုက္ၿပီး ရွိရမယ့္ အေရာင္အေသြးနဲ႔ အနံ႔အရသာတို႔ကို ပိုမိုျပည့္စုံလာေစပါတယ္။ ပိုးမြားမ်ားေၾကာင့္ျဖစ္ရတဲ့ ေရာဂါအကြက္အစြန္းမ်ား၊ ျခစ္စားပိုးဒဏ္ရာမ်ား စသည့္ အျပစ္အနာအဆာမ်ား ကင္းသြားပါတယ္။ သီးႏွံမ်ားမွာ ပ႐ိုတင္းဓါတ္၊ အဆီ၊ ဗီတာမင္စီဓါတ္မ်ား ပိုမိုႂကြယ္ဝလာေစတာမို႔ စားသုံးသူတို႔အတြက္ အာဟာရဓါတ္တန္ဖိုးကိုလည္း ျမင့္လာေစပါတယ္။ အထားအသို ၾကာရွည္ခံတဲ့ အက်ိဳးေက်းဇူးရပါတယ္။ ရိတ္သိမ္းခ်ိန္လြန္ စားသုံးကုန္မ်ားျပဳလုပ္ရာ (Post harvest processing and value added industry) တြင္လည္း အာဟာရဓါတ္တန္ဖိုးေလ်ာ့က်ပ်က္စီးျခင္းကို သက္သာေစႏိုင္ပါတယ္။ ဥပမာျပရေသာ္ အသီးမ်ား ယိုထိုးျခင္းလုပ္ငန္းမ်ားတြင္ သီးႏွံမ်ားရဲ႕ အထားအသိုတာရွည္ခံမႈေၾကာင့္ ယိုမထိုးမီကာလအတြင္း လုပ္ငန္းေဆာင္တာအဆင့္ဆင့္ျဖတ္ေက်ာ္ေနစဥ္ အာဟာရဓါတ္တန္ဖိုးေလ်ာ့က်ျခင္းကို သက္သာေစပါတယ္။

(ဃ) ယမ္းစိမ္းေျမၾသဇာနဲ႔ ဆားေပါက္ေျမ

ယမ္းစိမ္းေျမၾသဇာကို ေကြၽးေပးျခင္းျဖင့္ သီးႏွံမွ ကလို႐ိုဒ္ဓါတ္ဆားစုပ္ယူျခင္းကို ဟန႔္တားႏိုင္ပါတယ္။ ဒါ့အျပင္ ဆားေပါက္ေျမတြင္းရွိ ဆိုဒီယမ္ဆားမ်ားရဲ႕ သီးႏွံပင္အေပၚ ဆိုးက်ိဳးသက္ေရာက္မႈမ်ားကို ခံႏိုင္ရည္ရွိေစျပန္တာေၾကာင့္ ဆားေပါက္ေျမတြင္ တည္ရွိေနေသာ ဆိုဒီယမ္ကလို႐ိုဒ္ ဓါတ္ဆားမ်ားကိုသာမက သြင္းေရတြင္း ေပ်ာ္ဝင္စီးဆင္းလာသမွ်ေသာ ကလို႐ိုဒ္ဆားမွန္သမွ်ကို သီးႏွံပင္မွ လုံးဝမမႈေတာ့ဘဲ ဆက္လက္ရွင္သန္ႀကီးထြားႏိုင္ပါတယ္။  ဒါေၾကာင့္ ဆားေပါက္ေနေသာ ေျမမွာ သီးႏွံစိုက္ပ်ိဳးမယ္ဆိုပါက ယမ္းစိမ္းေျမၾသဇာကို ဂ႐ုတစိုက္ အသုံးျပဳသင့္သလို သြင္းေရရဲ႕ အရည္အေသြးနိမ့္လွ်င္လည္း အသုံးျပဳသင့္လွပါတယ္။

ဆက္ရန္............

Haifa, 2009. Haifa leaflet „Multi K -Your potassium of choice“, 2009. ကို ဆီေလ်ာ္ေအာင္ ဘာသာျပန္ဆိုပါတယ္။

ရီေဆြေအး (2008)