႐ြက္ဖ်န္းအားေဆး
အသုံးျပဳျခင္းသာလွ်င္ အာဟာရခ်ိဳ႕တဲ့ျပသနာကို အလွ်င္ျမန္ဆုံးနဲ႔
အထိေရာက္ဆုံး ေျဖရွင္း ေပးႏိုင္မယ့္ နည္းလမ္းေကာင္းတစ္ခု ျဖစ္ပါတယ္။
ခ်ိဳ႕တဲ့ေနတဲ့အာဟာရဓါတ္တစ္မ်ိဳး သို႔မဟုတ္ တစ္မ်ိဳးထက္ ပိုတဲ့
အာဟာရဓါတ္မ်ားကို ႐ြက္ဖ်န္းအားေဆးရည္ ေဖ်ာ္စပ္မႈပုံစံအတြင္း
ေရာစပ္ထည့္သြင္း႐ုံနဲ႔ အာဟာရခ်ိဳ႕တဲ့ ျပသနာဟာ ရက္အနည္းငယ္အတြင္း သိသိသာသာ
သက္သာသြားေစႏိုင္ပါတယ္။ အခ်ိဳ႕ေျမမ်ားမွာ အာဟာရဓါတ္ မ်ားဟာ အပင္ျမစ္မ်ားကေန
အလြယ္စုပ္ယူမရႏိုင္တဲ့ပုံစံနဲ႔
ရွိေနတတ္ပါတယ္။
ဥပမာ - ေဖာ့ေစဖာရပ္ (P) ဆိုရင္ ေျမထဲက ႐ႊံ႕လႊာမ်ား အတြင္းမွာ ပိတ္မိ/ ကပ္ၿငိသြားတတ္တဲ့ သေဘာသဘာဝ ရွိတာမို႔ မိမိေကြၽးလိုက္သေလာက္ အပင္ကအက်ိဳးအာနိသင္ မရရွိႏိုင္တဲ့ျပသနာ ရွိတာေၾကာင့္ သီးႏွံအထြက္ကို သိသာစြာ ထိခိုက္ေစတတ္ပါတယ္။ ႐ြက္ဖ်န္းအားေဆးပုံစံနဲ႔ သုံးမယ္ဆိုရင္ေတာ့ အဆိုပါျပသနာမ်ား မရွိေတာ့ သလို အလဟသ ေျမထဲမွာပိတ္မိသြားမယ့္ P ပမာဏကို ေလွ်ာ့ခ်ႏိုင္မွာမို႔ စားရိတ္စားက သက္သာေစမယ့္အျပင္ ေနာက္ပိုင္းမွာ Eutrophication လို႔ေခၚတဲ့ P မ်ား ေျမနဲ႔ ေျမေအာက္ေရအတြင္း စုပုံလာတဲ့အတြက္ေၾကာင့္ ျဖစ္ရ တဲ့ သဘာဝပတ္ဝန္းက်င္ ညစ္ညမ္းမႈျပသနာကိုပါ ေလ်ာ့ပါးေစႏိုင္ပါတယ္ (ဒီ Eutrophication အေၾကာင္းကို သီးသန႔္တစ္ပုဒ္ ေရးသားမွ်ေဝမွာမို႔ ဒီေနရာမွာ အက်ယ္မရွင္းေတာ့ပါ)။
သီးႏွံပင္ အာဟာရဓါတ္လိုအပ္ခ်က္ဟာ ႀကီးထြားမႈ အဆင့္ဆင့္ကိုလိုက္ၿပီး တစ္ခ်ိန္နဲ႔တစ္ခ်ိန္ မတူညီႏိုင္ပါ။ အာဟာရဓါတ္မ်ား ေျမအတြင္းမွာ အလွ်ံပယ္ရွိေနခ်ိန္မွာေတာ့ သီးႏွံပင္မွ လိုအပ္ခ်င္မွလိုအပ္မွာျဖစ္သလို ေျမ တြင္းအာဟာရဓါတ္မ်ား နည္းပါးေနခ်ိန္မွာ သီးႏွံမွလိုအပ္ခ်ိန္နဲ႔ တိုက္ဆိုင္ခ်င္ တိုက္ဆိုင္ေနတတ္ပါတယ္။ ဒါ ေၾကာင့္ အပင္ရဲ႕ ဇီဝစက္ဝန္းကို ေစာင့္ၾကည့္ၿပီး ႀကီးထြားမႈအဆင့္အလိုက္ အာဟာရဓါတ္လိုအပ္ခ်က္ကို အခ်ိဳး အစားမွန္ကန္စြာနဲ႔ အခ်ိန္မီေပးႏိုင္မွသာလွ်င္ ကုန္က်စရိတ္အသက္သာဆုံးနဲ႔ အထြက္ႏႈန္းအျမင့္ဆုံးကို ရႏိုင္ပါ မယ္။
႐ြက္ဖ်န္းအားေဆးမ်ားကို အပင္ရဲ႕လိုအပ္ခ်က္ေပၚလိုက္ၿပီးေတာ့ အနည္းလို/ အမ်ားလို အာဟာရဓါတ္မ်ားကို တစ္မ်ိဳးတည္းေသာ္လည္းေကာင္း၊ တစ္မ်ိဳးထက္ပိုတဲ့ ေဖ်ာ္စပ္မႈပုံစံနဲ႔ေသာ္လည္းေကာင္း ေဖာ္စပ္အသုံးျပဳႏိုင္ပါ တယ္။ အနည္းလိုအာဟာရဓါတ္မ်ားဟာလည္း အပင္အထြက္ႏႈန္းေကာင္း ရရွိေရးအတြက္ အဓိကက်ပါတယ္။ အနည္းလိုအာဟာရဓါတ္ ခ်ိဳ႕တဲ့ျပသနာမ်ားကို ေျဖရွင္းရာမွာ ႐ြက္ဖ်န္းအာဟာရရည္ပုံစံနဲ႔ လြယ္ကူစြာ ျပန္လည္ ျဖည့္တင္းႏိုင္တာေၾကာင့္ ေျမၾသဇာနဲ႔ အာဟာရဓါတ္ေကြၽးနည္း စနစ္မ်ားထဲမွာ အေကာင္းဆုံးနည္းလမ္း တစ္ခု အျဖစ္ တြင္က်ယ္စြာ အသုံးျပဳလာေနၾကပါတယ္။
အက်ိဳးခံစားရျခင္း
႐ြက္ဖ်န္းအားေဆးရည္မ်ားနဲ႔ ေျမအတြင္းတိုက္႐ိုက္ေကြၽးရတဲ့ ေျမၾသဇာမ်ားကို ႏႈိင္းယွဥ္ၾကည့္ပါက အားသာခ်က္ မ်ားစြာ ေတြ႕ႏိုင္ပါတယ္။ ေျမအတြင္း ဆုံးရႈံးေပ်ာက္ကြယ္ျခင္းျပသနာ လုံးဝမရွိဘဲ အပင္မွ အက်ိဳးရွိစြာ စုပ္ယူစား သုံးႏိုင္ျခင္းနဲ႔ အာဟာရဓါတ္ ခ်ိဳ႕တဲ့ေဝဒနာခံစားေနရတဲ့ အပင္မ်ားကို လြယ္ကူလွ်င္ျမန္စြာ ထိေရာက္စြာ ကုစား ေပးႏိုင္ျခင္းဆိုတဲ့ အားသာခ်က္ကေတာ့ အသိသာအထင္ရွားဆုံးပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ ေအာက္ပါဇယားမွာ ႐ြက္ဖ်န္း အားေဆး တစ္ဆေကြၽးျခင္းရဲ႕ အက်ိဳးအာနိသင္ဟာ ေျမအတြင္းတိုက္႐ိုက္ထည့္ရတဲ့ ေျမၾသဇာ အဆမ်ားစြာ ေကြၽးရျခင္းနဲ႔အတူတူပဲျဖစ္တယ္ ဆိုတာကို ဇယားမွာ အကိုးအကားမ်ားနဲ႔ ေဖာ္ျပထားပါတယ္။
အရည္ပုံစံနဲ႔သုံးပါ
အာဟာရဓါတ္မ်ားကို အစိုင္အခဲအေနနဲ႔မဟုတ္ဘဲ အရည္ပုံစံနဲ႔ ေဖ်ာ္စပ္ျဖန္းပက္ျခင္းျဖင့္ ေပ်ာ္ရည္ တြင္ပါဝင္ ေသာ အိုက္ဆိုတုပ္စ္ (isotopes) မ်ားကို အပင္ကေန လွ်င္ျမန္စြာ စုပ္ယူအသုံးခ်ႏိုင္တဲ့ပုံစံကို ေျပာင္းလဲ သြားေစ ၿပီး ေျမၾသဇာအလုံးအခဲမ်ားအျဖစ္ ေကြၽးျခင္းထက္ ၁၂-၁၀၀ ဆ ပိုမိုအက်ိဳးျဖစ္ထြန္းေစတာကို ေတြ႕ရပါတယ္။ အရည္ပုံစံနည္းနဲ႔ တိုက္႐ိုက္ေဖ်ာ္စပ္ ဖ်န္းပက္လိုက္တာေၾကာင့္ ေျမတြင္းအစိုဓါတ္မွာ ေပ်ာ္ဝင္ဖို႔ရာ သီးသန႔္ အခ်ိန္ ယူစရာမလိုေတာ့ဘဲ အပင္ကေန လွ်င္ျမန္စြာစုပ္ယူႏိုင္တာေၾကာင့္ အေလအလြင့္နည္းပါးသြားသလို ေျမထဲမွာရွိေန တတ္တဲ့ ကာဗြန္နိတ္၊ ဘိုင္ကာဗြန္နိတ္၊ ဟိုက္ေျဒာဆိုဒ္ စတဲ့ဓါတ္ဆားမ်ားနဲ႔ လွ်င္ျမန္စြာ ေပါင္းစပ္ဓါတ္ျပဳသြား ျခင္းေၾကာင့္ အပင္မွ မစုပ္ယူလိုက္ႏိုင္တဲ့ျပသနာကို ေရွာင္ရွားႏိုင္ပါတယ္။
သတိျပဳစရာတစ္ခုကေတာ့ အာဟာရ႐ြက္ဖ်န္းေဆးအျဖစ္ သုံးမယ္ဆိုရင္ အျခားေသာပိုးသတ္ေဆး၊ ေပါင္းသတ္ ေဆးမ်ားနဲ႔ တြဲဖက္သုံးတဲ့အခါ မူလအာနိသင္မေျပာင္းလဲဘဲ တည္ရွိေနႏိုင္သလားဆိုတဲ့ အခ်က္ပဲျဖစ္ပါတယ္။ ဒီေန႔ေခတ္မွာေတာ့ ႐ြက္ဖ်န္းအားေဆးအျဖစ္ သီးသန႔္ေဖာ္စပ္အသုံးျပဳဖို႔ အဆင့္ျမင့္နည္းပညာမ်ားနဲ႔ ဆန္းသစ္ ထုတ္လုပ္ထားတဲ့ အနည္းလို/အမ်ားလိုအာဟာရဓါတ္မ်ားနဲ႔ ပိုးသတ္ေဆးမ်ားရွိေနၿပီမို႔ လြယ္ကူစြာ စိစစ္ေမးျမန္း ဝယ္ယူအသုံးႏိုင္ပါၿပီ။
မိုးအိမ္(Bag 2008)
ရွိေနတတ္ပါတယ္။
ဥပမာ - ေဖာ့ေစဖာရပ္ (P) ဆိုရင္ ေျမထဲက ႐ႊံ႕လႊာမ်ား အတြင္းမွာ ပိတ္မိ/ ကပ္ၿငိသြားတတ္တဲ့ သေဘာသဘာဝ ရွိတာမို႔ မိမိေကြၽးလိုက္သေလာက္ အပင္ကအက်ိဳးအာနိသင္ မရရွိႏိုင္တဲ့ျပသနာ ရွိတာေၾကာင့္ သီးႏွံအထြက္ကို သိသာစြာ ထိခိုက္ေစတတ္ပါတယ္။ ႐ြက္ဖ်န္းအားေဆးပုံစံနဲ႔ သုံးမယ္ဆိုရင္ေတာ့ အဆိုပါျပသနာမ်ား မရွိေတာ့ သလို အလဟသ ေျမထဲမွာပိတ္မိသြားမယ့္ P ပမာဏကို ေလွ်ာ့ခ်ႏိုင္မွာမို႔ စားရိတ္စားက သက္သာေစမယ့္အျပင္ ေနာက္ပိုင္းမွာ Eutrophication လို႔ေခၚတဲ့ P မ်ား ေျမနဲ႔ ေျမေအာက္ေရအတြင္း စုပုံလာတဲ့အတြက္ေၾကာင့္ ျဖစ္ရ တဲ့ သဘာဝပတ္ဝန္းက်င္ ညစ္ညမ္းမႈျပသနာကိုပါ ေလ်ာ့ပါးေစႏိုင္ပါတယ္ (ဒီ Eutrophication အေၾကာင္းကို သီးသန႔္တစ္ပုဒ္ ေရးသားမွ်ေဝမွာမို႔ ဒီေနရာမွာ အက်ယ္မရွင္းေတာ့ပါ)။
သီးႏွံပင္ အာဟာရဓါတ္လိုအပ္ခ်က္ဟာ ႀကီးထြားမႈ အဆင့္ဆင့္ကိုလိုက္ၿပီး တစ္ခ်ိန္နဲ႔တစ္ခ်ိန္ မတူညီႏိုင္ပါ။ အာဟာရဓါတ္မ်ား ေျမအတြင္းမွာ အလွ်ံပယ္ရွိေနခ်ိန္မွာေတာ့ သီးႏွံပင္မွ လိုအပ္ခ်င္မွလိုအပ္မွာျဖစ္သလို ေျမ တြင္းအာဟာရဓါတ္မ်ား နည္းပါးေနခ်ိန္မွာ သီးႏွံမွလိုအပ္ခ်ိန္နဲ႔ တိုက္ဆိုင္ခ်င္ တိုက္ဆိုင္ေနတတ္ပါတယ္။ ဒါ ေၾကာင့္ အပင္ရဲ႕ ဇီဝစက္ဝန္းကို ေစာင့္ၾကည့္ၿပီး ႀကီးထြားမႈအဆင့္အလိုက္ အာဟာရဓါတ္လိုအပ္ခ်က္ကို အခ်ိဳး အစားမွန္ကန္စြာနဲ႔ အခ်ိန္မီေပးႏိုင္မွသာလွ်င္ ကုန္က်စရိတ္အသက္သာဆုံးနဲ႔ အထြက္ႏႈန္းအျမင့္ဆုံးကို ရႏိုင္ပါ မယ္။
႐ြက္ဖ်န္းအားေဆးမ်ားကို အပင္ရဲ႕လိုအပ္ခ်က္ေပၚလိုက္ၿပီးေတာ့ အနည္းလို/ အမ်ားလို အာဟာရဓါတ္မ်ားကို တစ္မ်ိဳးတည္းေသာ္လည္းေကာင္း၊ တစ္မ်ိဳးထက္ပိုတဲ့ ေဖ်ာ္စပ္မႈပုံစံနဲ႔ေသာ္လည္းေကာင္း ေဖာ္စပ္အသုံးျပဳႏိုင္ပါ တယ္။ အနည္းလိုအာဟာရဓါတ္မ်ားဟာလည္း အပင္အထြက္ႏႈန္းေကာင္း ရရွိေရးအတြက္ အဓိကက်ပါတယ္။ အနည္းလိုအာဟာရဓါတ္ ခ်ိဳ႕တဲ့ျပသနာမ်ားကို ေျဖရွင္းရာမွာ ႐ြက္ဖ်န္းအာဟာရရည္ပုံစံနဲ႔ လြယ္ကူစြာ ျပန္လည္ ျဖည့္တင္းႏိုင္တာေၾကာင့္ ေျမၾသဇာနဲ႔ အာဟာရဓါတ္ေကြၽးနည္း စနစ္မ်ားထဲမွာ အေကာင္းဆုံးနည္းလမ္း တစ္ခု အျဖစ္ တြင္က်ယ္စြာ အသုံးျပဳလာေနၾကပါတယ္။
အက်ိဳးခံစားရျခင္း
႐ြက္ဖ်န္းအားေဆးရည္မ်ားနဲ႔ ေျမအတြင္းတိုက္႐ိုက္ေကြၽးရတဲ့ ေျမၾသဇာမ်ားကို ႏႈိင္းယွဥ္ၾကည့္ပါက အားသာခ်က္ မ်ားစြာ ေတြ႕ႏိုင္ပါတယ္။ ေျမအတြင္း ဆုံးရႈံးေပ်ာက္ကြယ္ျခင္းျပသနာ လုံးဝမရွိဘဲ အပင္မွ အက်ိဳးရွိစြာ စုပ္ယူစား သုံးႏိုင္ျခင္းနဲ႔ အာဟာရဓါတ္ ခ်ိဳ႕တဲ့ေဝဒနာခံစားေနရတဲ့ အပင္မ်ားကို လြယ္ကူလွ်င္ျမန္စြာ ထိေရာက္စြာ ကုစား ေပးႏိုင္ျခင္းဆိုတဲ့ အားသာခ်က္ကေတာ့ အသိသာအထင္ရွားဆုံးပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ ေအာက္ပါဇယားမွာ ႐ြက္ဖ်န္း အားေဆး တစ္ဆေကြၽးျခင္းရဲ႕ အက်ိဳးအာနိသင္ဟာ ေျမအတြင္းတိုက္႐ိုက္ထည့္ရတဲ့ ေျမၾသဇာ အဆမ်ားစြာ ေကြၽးရျခင္းနဲ႔အတူတူပဲျဖစ္တယ္ ဆိုတာကို ဇယားမွာ အကိုးအကားမ်ားနဲ႔ ေဖာ္ျပထားပါတယ္။
အရည္ပုံစံနဲ႔သုံးပါ
အာဟာရဓါတ္မ်ားကို အစိုင္အခဲအေနနဲ႔မဟုတ္ဘဲ အရည္ပုံစံနဲ႔ ေဖ်ာ္စပ္ျဖန္းပက္ျခင္းျဖင့္ ေပ်ာ္ရည္ တြင္ပါဝင္ ေသာ အိုက္ဆိုတုပ္စ္ (isotopes) မ်ားကို အပင္ကေန လွ်င္ျမန္စြာ စုပ္ယူအသုံးခ်ႏိုင္တဲ့ပုံစံကို ေျပာင္းလဲ သြားေစ ၿပီး ေျမၾသဇာအလုံးအခဲမ်ားအျဖစ္ ေကြၽးျခင္းထက္ ၁၂-၁၀၀ ဆ ပိုမိုအက်ိဳးျဖစ္ထြန္းေစတာကို ေတြ႕ရပါတယ္။ အရည္ပုံစံနည္းနဲ႔ တိုက္႐ိုက္ေဖ်ာ္စပ္ ဖ်န္းပက္လိုက္တာေၾကာင့္ ေျမတြင္းအစိုဓါတ္မွာ ေပ်ာ္ဝင္ဖို႔ရာ သီးသန႔္ အခ်ိန္ ယူစရာမလိုေတာ့ဘဲ အပင္ကေန လွ်င္ျမန္စြာစုပ္ယူႏိုင္တာေၾကာင့္ အေလအလြင့္နည္းပါးသြားသလို ေျမထဲမွာရွိေန တတ္တဲ့ ကာဗြန္နိတ္၊ ဘိုင္ကာဗြန္နိတ္၊ ဟိုက္ေျဒာဆိုဒ္ စတဲ့ဓါတ္ဆားမ်ားနဲ႔ လွ်င္ျမန္စြာ ေပါင္းစပ္ဓါတ္ျပဳသြား ျခင္းေၾကာင့္ အပင္မွ မစုပ္ယူလိုက္ႏိုင္တဲ့ျပသနာကို ေရွာင္ရွားႏိုင္ပါတယ္။
သတိျပဳစရာတစ္ခုကေတာ့ အာဟာရ႐ြက္ဖ်န္းေဆးအျဖစ္ သုံးမယ္ဆိုရင္ အျခားေသာပိုးသတ္ေဆး၊ ေပါင္းသတ္ ေဆးမ်ားနဲ႔ တြဲဖက္သုံးတဲ့အခါ မူလအာနိသင္မေျပာင္းလဲဘဲ တည္ရွိေနႏိုင္သလားဆိုတဲ့ အခ်က္ပဲျဖစ္ပါတယ္။ ဒီေန႔ေခတ္မွာေတာ့ ႐ြက္ဖ်န္းအားေဆးအျဖစ္ သီးသန႔္ေဖာ္စပ္အသုံးျပဳဖို႔ အဆင့္ျမင့္နည္းပညာမ်ားနဲ႔ ဆန္းသစ္ ထုတ္လုပ္ထားတဲ့ အနည္းလို/အမ်ားလိုအာဟာရဓါတ္မ်ားနဲ႔ ပိုးသတ္ေဆးမ်ားရွိေနၿပီမို႔ လြယ္ကူစြာ စိစစ္ေမးျမန္း ဝယ္ယူအသုံးႏိုင္ပါၿပီ။
မိုးအိမ္(Bag 2008)
No comments:
Post a Comment